مدرسه که تعطیل می شود، بچه ها دسته دسته راهی خانه ها می شوند. در این میان، بعضی ها دور از چشم پدر و مادر به سوپرمارکت نزدیک مدرسه سری می زنند و شکلات، بستنی یا بسته ای لواشک می خرند.

مدرسه که تعطیل می شود، بچه ها دسته دسته راهی خانه ها می شوند. در این میان، بعضی ها دور از چشم پدر و مادر به سوپرمارکت نزدیک مدرسه سری می زنند و شکلات، بستنی یا بسته ای لواشک می خرند.

بعضی ها هم چنان سرگرم بازی می شوند و با لباسی نامرتب و گاه خاک آلود به خانه می رسند. با این که شاید والدین از رفتار این دو گروه چندان راضی نباشند، اما عده ای از بچه ها هستند که کارشان را هیچ کس دوست ندارد و هیچ فرد عاقلی آنها را تائید نمی کند؛ دو گروه اول هر کاری که می کنند، لااقل به دیگران صدمه ای نمی زنند، اما گویا این گروه فکر می کنند تنها با سنگ زدن به گربه ها یا ترساندن پرنده هاست که می توانند چند دقیقه ای شاد و آزاد باشند.

شاید فکر کنید تعداد این بچه ها خیلی کم است، آنقدر کم که پرداختن به مسائل آنها ضروری نیست. یا اینها فقط به گروه و طبقه خاصی اختصاص دارند، اما چه تعدادشان کم باشد و چه زیاد، چه متعلق به گروه و فرهنگ خاصی باشند و چه رفتارشان همه گیر باشد، در هر صورت در این جامعه زندگی می کنند و یکی باید برای شان توضیح دهد موجودات بی گناه به هیچ دلیلی نباید مورد آزار قرار گیرند.

علیرضا. س. فقط ۹ سال دارد. پسر مودب و مهربانی است؛ اما با همه این مهربانی و عطوفت، گاهی دلش می خواهد چرت گربه هایی را که در حال استراحت هستند، پاره کند. وقتی در مورد این کارش از او سوال می کنم، می گوید: چرا وقتی من خوابم، یکی می آید و بی دلیل بیدارم می کند؟ حالا من هم دوست دارم خواب او را به هم بزنم.

شاید اگر علیرضا با شما صحبت کند و چنین دلیلی بیاورد، فکر کنید پسر لوس و بی تربیتی است، در حالی که او یکی از بهترین بچه هایی است که می توان دید و سراغ گرفت و شاید فقط محبتی را که انتظار دارد، از خانواده اش دریافت نکرده است.

دکتر پروین ناظمی، روان شناس و مدرس دانشگاه ضمن تاکید بر این نکته که تمام رفتارهای محبت آمیز کودکان یا خشونت هایی که از خود نشان می دهند، دقیقاً از رفتارهایی نشأت می گیرد که دیگران نسبت به آنها د اشته اند، در این باره به «جام جم» می گوید: نباید فراموش کنیم رفتارهای اجتماعی کودکان حاصل برخورد و نوع رفتار دیگران در مقابل آنهاست؛ به این معنا که رفتار تمام اعضای خانواده و اطرافیان کودک که به نوعی با او در ارتباط هستند، در این زمینه بسیار مهم و تاثیرگذار است. در واقع زمانی که کودک از طرف کسی که او را دوست دارد، طردشده یا با خشونت با او برخورد شود، شاهد چنین رفتارهایی نیز خواهیم بود.

وی با اشاره به این که برخی از کودکان بدون توجه به رفتار خانواده دچار برخی ناسازگاری های رفتاری هستند که باید بین آنها و بچه های خشن و تندخو تفاوت قائل شد، تاکید می کند: ناسازگاری های رفتاری به خودی خود ایجاد نمی شود. به عنوان مثال ممکن است کودکی به این دلیل که بیش فعال است، رفتارهای ناسازگارانه ای داشته باشد، البته به معنای واقعی باید پزشک بیش فعالی او را تشخیص داده باشد، نه این که با دیدن شیطنت های کودکانه، خانواده تصور کنند فرزندشان دچار چنین مشکلی است. در ضمن، نباید فراموش کنیم در این موارد هم ابراز رفتارهای خشن، قطعی و صد درصد نیست، به این معنا که بچه های بیش فعال هم تمایلی به آزار و اذیت حیوانات ندارند.

زورشان فقط به حیوانات می رسد

بچه ها معمولاً نمی توانند در مقابل رفتارهای نادرست پدر و مادرشان بایستند و از آنها شکایت کنند. با این توصیف اگر پدر بی دلیل فرزند کوچکش را کتک بزند یا مادر دائم با فریاد و تحقیر با او برخورد کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ مسلماً کودک از چنین رفتاری ناراحت می شود، اما در مقابل این برخوردها، چه کاری از دستش ساخته است؟ آیا می تواند ناراحتی و خشمش را به بزرگ ترها ابراز کند؟

در چنین شرایطی، چه چیزی می تواند بهتر از حمله به حیوانات یا اشیای بی زبان، خشم کودک را تخلیه کند؟ حیواناتی که از آزار کودک، خشمگین و ناراحت می شوند ولی توان مقابله با او را ندارند و اشیایی که در برابر رفتار کودک هیچ صدایی از آنها در نمی آید. پس یادمان باشد این چرخه معیوب، ساخته دست بزرگ ترهاست و نه کودکان.

دکتر ناظمی با اشاره به این مطلب، می افزاید: بچه هایی که اغلب سعی می کنند به حیوانات آزار برسانند و افرادی مخرب محسوب می شوند، در واقع با این نوع کارها خشم، ناراحتی و حقارتی را که احساس می کنند، روی اشیاء و حیوانات تخلیه خواهند کرد. به عنوان مثال تصور کنید کودک از رفتار نامناسب پدرش ناراحت است، اما قدرت و توان مقابله با پدر را نیز ندارد؛ بنابراین طبیعی است این خشم و ناراحتی را نسبت به موجودات و اشیایی نشان دهد که زورش به آنها می رسد و با خیال راحت می تواند در مورد آنها واکنش نشان دهد؛ در واقع نسبت به موجودی که از او ضعیف تر است.

بچه هایی که حیوانات را آزار می​دهند، به نوعی می​خواهند ناراحتی، خشم و حقارت خود را روی آنها خالی کنند

به گفته این روان شناس، تقریباً در بیشتر موارد، خانواده مسئول چنین برخوردهایی است. همچنین موضوع دیگری نیز در این زمینه مطرح است؛ در واقع خانواده باید خصوصیاتی مانند محبت، رحم و شفقت را در عمق روح کودک رشد و پرورش دهد، در مورد چنین بچه هایی یا خانواده چنین تربیتی را در مورد او اعمال نکرده یا او را تا حدی نسبت به اطراف بدبین کرده اند که کودک دیگر نمی تواند در برخورد با دیگران رحم و شفقتی داشته باشد.

پس این گروه از کودکان اصولا نمی توانند با رحم و محبت با حیوانات برخورد کنند و در بسیاری موارد اصلاً متوجه آزار و صدمه ای که به آنها می رسانند نیز نخواهند شد. بنابراین باید تاکید کرد زمانی که والدین و سایر اعضای خانواده با مهر و محبت با کودک برخورد نکنند و رحم و شفقت در فضای خانواده جایی نداشته باشد، کودک هم نمی تواند رفتار مناسبی با دیگران و از جمله حیوانات داشته باشد.

در کنار این موضوع، خانواده حتماً باید از کودک بخواهد محبتش را نسبت به دیگران ابراز کند. با این کار آنها به صورت غیرمستقیم به کودک می آموزند فقط نباید محبت دریافت کند و به هر شیوه ای که می تواند باید مهربانی اش را به دیگران و از جمله حیوانات نیز نشان دهد.

کودک را طرد نکنید

احسان. ک مانند همه بچه ها پدرش را خیلی دوست دارد؛ اما پدر هیچ وقت فرصتی برای او ندارد و به هر دلیل همیشه مشغول کار است. روزهای تعطیل هم بچه ها باید ساکت باشند تا پدر براحتی کارهایش را تمام کند و پس از آن هم وقت استراحتش می رسد. احسان دوست دارد یک بار با پدرش به پارک برود و با او بازی و صحبت کند، اما پدر تا جایی که زورش می رسد فقط با بچه ها دعوا می کند و به اجبار از آنها می خواهد ساکت و آرام در اتاق شان بمانند.

با این توضیحات به نظر شما نباید از احسان انتظار داشته باشیم در برابر این همه زورگویی و خشونت، رفتاری متفاوت از خود نشان دهد و ناهنجاری رفتاری در اعمالش دیده شود؟

دکتر ناظمی بر این باور است که این قبیل کودکان سعی می کنند رفتارهای تند والدین را در مقابل دیگران داشته باشند؛ اما اگر نسبت به دوستان شان زورگویی کنند، از طرف آنها هم طرد می شوند و حتی ممکن است کتک بخورند.

پدر و مادر هم که حتماً رفتارهای قبلی را ادامه داده و کودک را تنبیه می کنند بنابراین حیوانات مظلوم و بی زبان ناچارند خشونت این بچه ها را تحمل کنند. البته این ناهنجاری رفتاری تا آنجا پیش می رود که حتی ممکن است کودک از رنج و شکنجه حیوان لذت هم ببرد.

روح کودک را نیازاریم

همه والدین دوست دارند فرزندشان بهترین باشد؛ اما چطور می توان این بهترین ها را تربیت کرد؟ آیا پدر و مادر یا معلم ها می توانند این رفتارها را اصلاح کنند؟

دکتر ناظمی در پاسخ به این پرسش می گوید: رشد و پرورش ویژگی هایی مانند رحم و شفقت به معنای واقعی در ارتباطات گروهی و همکاری های متقابل شکل می گیرد و خانواده باید این شیوه زندگی را به کودک آموزش دهد. در واقع رشد و شکل گیری بعد عاطفی انسان ها در بستر مناسبی در فضای پر مهر خانوادگی ایجاد می شود و هیچ گاه نباید اهمیت آن را نادیده گرفت.

همیشه انتظار می رود زمانی که مادر کسالت دارد، کودک به دلیل روابط عاطفی موجود در خانواده با او همدردی کرده و تا حد توان مراقبش باشد یا وقتی نگرانی های پدر را می بیند، به این موضوع اهمیت دهد و آنچه از دستش برمی آید برای کمک به پدر انجام دهد؛ اما متأسفانه به دلیل این که بیشتر خانواده ها برای هوشیار کردن بچه ها، اغلب ویژگی های منفی محیط بیرون را به کودک گوشزد می کنند، بتدریج روحیه آرامش و محبت در بچه ها ضعیف و کمرنگ می شود.

به گفته دکتر ناظمی ما باید کودکان را نسبت به خطرات موجود در جامعه نیز آگاه کنیم تا در حد نیاز محتاط باشند اما نباید در این کار چنان افراط شود که حس دلسوزی و شفقت در آنها از بین برود و در مقابل تبدیل به فردی خشن و خودخواه شود.

خانواده ها باید بدانند وظیفه دارند محیطی را فراهم سازند که کودک با اطمینان خاطر احساساتش را بیان کند و به این ترتیب بعد عاطفی اش پرورش یابد. چنین کودکانی هیچ گاه با بچه های کوچک تر از خود، حیوانات و اشیاء، رفتارهای تند و خشن نخواهند داشت.

در پایان ذکر این نکته هم لازم است که گروهی از افراد ـ چه کوچک و چه بزرگ ـ دچار بیماری هستند و از آزار دیگران لذت می برند.

به همین دلیل هم ممکن است افراد دیگر یا حیوانات را آزار دهند. در مورد این گروه باید دقت بیشتری داشته باشیم و درمان آنها را تحت نظر متخصص پیگیری کنیم.