شیوه های معلمی از نگاه «عبدالحسین مصحفی»

در آغاز سال نو و درست در لحظه هایی که پیام های تبریک نوروزی را از تلفن یا حضوری می شنیدم یا پیام های شادی را می خواندم و کارت های تبریک را می دیدم، صدای غمناکی از گوشی تلفن من را از خبر دردناکی آگاه کرد، خبر چنین بود: «استاد عبدالحسین مصحفی» در روز ۲۹اسفند ۹۱ به دیار باقی شتافت و ساعاتی پیش از تحویل سال نو در قطعه مفاخر خلد برین یزد به خاک سپرده شد.»

با شنیدن این خبر لحظه ای دچار گیجی و سرگردانی شدم تا آنکه کمی آرامش یافتم و پرونده زندگی پربار استاد «مصحفی» و خدمات علمی و آموزشی و اداری ایشان از ذهنم گذشت. استاد «مصحفی» را از طریق مجله یکان می شناختم. مجله یکان مجله ریاضی بود که از بهمن سال ۱۳۴۲ تا اسفند ۱۳۵۶ به صورت ماهانه و مرتب منتشر می شد. این مجله بسیار شوق انگیز بود و مورد استقبال فراوان دانش آموزان و معلمان کشور قرار داشت. مجله یکان در زمان انتشار توانست جریان توجه به دانش ریاضی را در کشور به وجود آورد. گرچه عمر مجله کوتاه بود ولی اثر ماندنی داشت به طوری که آن جریان ادامه دارد و نشانه های آن را در پیشرفت علمی کشور می توان دید. بخشی از مجله یکان به معرفی چهره های شاخص علمی گذشته ایران می پرداخت که خوشبختانه این کار نیز به یک جریان تبدیل شد. در سال ۱۳۵۵ بود که با استاد «مصحفی» در سازمان کتاب های درسی روبه رو شدم. سازمان کتاب های درسی یک مرکز علمی بود که در سال ۱۳۴۲ برای سروسامان دادن به کتاب های درسی به وجود آمد و با مدیریت علمی و منظم که به وسیله دکتر «محمود بهزاد» و دیگران پایه گذاری شد توانست علاقه مندان به علم جدید و فرهنگ ایران را دعوت به کار کند و گردآورد و نظام آموزشی را که در سال ۱۳۴۵ شروع شد، عرضه کند.

در سازمان کتاب های درسی چندین کارشناسی وجود داشت که یکی از آنها کارشناسی ریاضی بود. مرحوم «عبدالحسین مصحفی» مسوولیت این کارشناسی را برعهده داشتند. در آن زمان آقایان «غلامرضا عسجدی»، «حسین مجذوب»، «میرزا جلیلی» و «محمدعلی واعظیان» با ایشان در نوشتن کتاب های ریاضی همکاری داشتند. البته مانند دیگر کارشناسی ها از مولفان بیرون از سازمان هم برای تالیف کتاب ها استفاده می شد. شادروان «بزرگ نیا» ریاست سازمان را برعهده داشت و شادروانان دکتر «بهشتی»، «هوشنگ شریفزاده»، «حسین خلیلی فر» و «محمدیان» به ترتیب کارشناس مسوول علوم دینی، فیزیک، جغرافیا و تاریخ و آقایان «باقر مظفرزاده»، «رسول شایسته» و دکتر «قاضی زاده» مسوول رشته های شیمی، ادبیات، عربی و .. بودند. در این سازمان بود که من مسوولیت پذیری و پشتکار و علاقه مندی و عمق و وسعت دانش شادروان «مصحفی» و تنی چند از افراد دیگر را در آن سازمان احساس کردم و به کار پرداختم. استاد «عبدالحسین مصحفی» یک صاحب نظر آموزشی بود. بعضی از نظرات آموزشی ایشان چنین بود:

علم کردن یک شاگرد باهوش یا کندذهن، خطرآفرین است.

چه بسا که یک معلم با یک رفتار و تشویق به جا و مناسب، دانش آموزان را به راه موفقیت کشانده است و چه بسا یک معلم با یک گفته نابه جا و نامناسب دانش آموزی را از تحصیل یا درس خاصی دلزده کرده است.

یک دبیرستان وقتی برای معلم محل مناسبی برای تدریس است که هم مسوولان آنجا و هم دانش آموزان آن به بنیه علمی و بی غرضی آن معلم اعتقاد و اعتماد داشته باشند. وقتی چنین باشد دانش آموزان شوق یادگیری از خود بروز می دهند و معلم هم تشویق می شود که تدریس خوبی ارایه دهد. دبیرستان های یزد به ویژه دبیرستان ایرانشهر آنجا برای من چنین وضعی داشتند.

هر ایرانی که بخواهد ریاضی دان بشود، نه تنها لازم است که در زبان مادری خود فارسی، تبحر داشته باشد تا بتواند متن های ریاضی را به درستی بفهد، بلکه باید زبان عربی را هم برای درک و فهم ریاضیات کهن این سرزمین و زبان انگلیسی را نیز برای درک و فهم ریاضیات روز به خوبی بداند و افزون بر آن با دانش های رایانه ای به اندازه کافی آشنایی داشته باشد. امروزه ریاضیات و رایانه چنان درهم گره خورده اند که فراگیری هر یک مستلزم داشتن تبحر در دیگری است.

استاد «عبدالحسین مصحفی» به آنچه می گفت باور داشت و خود به جا، دانش آموزان را تشویق می کرد، جزو آن گروه از معلمان بود که دانش آموزان به بنیه علمی و بی غرضی او اعتماد و اعتقاد داشتند، زبان فارسی را خوب می دانست، زبان عربی را برای شناختن ریاضیات کهن و زبان انگلیسی را برای درک ریاضیات امروز می دانست. او یک آموزنده مادام العمر بود. همواره تازگی داشت. در فضای زندگی و اطرافش معنویت موج می زد. هرزمان به اتاق کارش در سازمان کتاب درسی می رفتیم، شوق یادگیری و خدمتگزاری را احساس می کردم. اتاق کارش محل رفت وآمد بزرگان علم ریاضی کشور بود. آقای «شهریاری»، آقای «بیرشک» و دیگران را بارها در اتاق ایشان دیدم. دوم اسفند ۱۳۸۹ در دبیرستان ایرانشهر یزد مجلس باشکوهی برای بزرگداشت شادروان دکتر «ابوالقاسم قلمسیاه»، استاد و مولف یک دوره کامل کتاب های فیزیک دبیرستان برگزار شد. لحظه ای که استاد «مصحفی» به سالن قدم گذاشت شاهد برخاستن و کف زدن انبوه جمعیت فرهیخته حاضر در سالن شدم. ایشان را با احترام و قدرشناسی خاصی در ردیف جلو جای دادند و مشخص شد که مردم یزد جایگاه والای او را خوب می شناسند. در آن مجلس از گوشه و کنار ایران افرادی برای بزرگداشت دکتر «قلمسیاه» حضور داشتند.