درباره مکتب تدریس «پرویز شهریاری»

راجع به «پرویز شهریاری»، بزرگمرد آموزش ریاضی ایران زیاد گفته و نوشته شده است و در هر یک از نوشته ها، به وجه خاصی از فعالیت های عمیق، متنوع و اثرگذار وی پرداخته شده است. برای گروه های مختلف، «شهریاری» معناهای متفاوتی داشت؛ وی فردی خستگی ناپذیر بود و مبارزه با مشکلات و قهرهای طبیعت و جامعه را از همان کودکی آغاز کرد و فهمید که راهِ میانبُری وجود ندارد. او به خوبی دریافت که انسان، خود سازنده و تغییردهنده سرنوشت خویش است؛ سرنوشتی که محتوم نیست و در ساختن و رقم زدنش نقش دارد.

به این ترتیب، «شهریاری» نماد مبارزه با موانع شد و در این مسیر، نشان داد که توانایی های فردی، بر داشته های بی زحمت آبا و اجدادی برتری دارد و تا همیشه نمی توان به اینکه «من آنم که رستم بُوَد پهلوان» نازید. ولی به این وجه «شهریاری» نمی پردازم، چرا که هم یارای گفتنم نیست و هم افراد بسیار موجه تری از نظر تخصصی، به این امر پرداخته و می پردازند. این تلاش ها و موفقیت های فردی، «شهریاری» را ترغیب کرد که تجربه های شخصی اش را توسعه دهد و به دیگران کمک کند تا بتوانند ابتدا در حد توانشان و سپس با فراهم کردن زمینه های مناسب، فراتر از آن و تا دامنه توسعه بالقوه یا قابل پیش بینی شان، خود را ارتقا دهند. به این دلیل، «شهریاری» شروع به تاسیس نهادهای فرهنگی آموزشی کرده و با گروه فرهنگی خوارزمی کار خود را آغاز کرد.

در این عرصه وسیع اجتماعی، او با ذکاوت و تیزبینی ای که داشت، تمرکز خود را بر آموزش فرزندان سرزمینی گذاشت که به آن عشق می ورزید. «شهریاری» در تداوم این کار (یعنی توسعه اجتماعی) نوآوری های بی مثالی کرد و از هر طریقی که توانست، به انبساط فضای فرهنگی کمک کرد؛ مدرسه ساخت، دانشکده تاسیس کرد، مجله ایجاد کرد، ترجمه کرد، حل المسایل نوشت، کتاب درسی تالیف کرد، کتاب های آموزشی نوشت، گرفتار شد، از آنها درس آموخت، دوباره و دوباره از نو شروع کرد، لحظه ای از پا نایستاد و تا زمانی که جسم خاکی اش از میان ما رفت، با امید و بی درنگ، در پی یافتن راه های جدید برای ارتقای جوانان ایران بود. انعطاف و سرسختی «شهریاری» در این مسیر، مثال زدنی و آموختنی است. او که تا بلندمرتبه ترین پله های شهرت و منزلت علمی و اجتماعی، فقط و فقط با همت والای خویش، پیش رفته بود، همچنان با لایه ها و سطوح مختلف اجتماعی تعامل داشت و دست های نیازی را که به سویش دراز می شد، با اطمینان به مفید بودن کارش، می فشرد و کمکشان می کرد. «شهریاری» دارای دکترای افتخاری ریاضی از زادگاهش (دانشگاه شهید باهنر کرمان)، «شهریاری» دارای لوح افتخار بهترین مترجم سال، «شهریاری» چهره ماندگار کشور، «شهریاری» چه بگویم؟ نویسنده نامدار؟ مترجم معروف ترین آثار علمی در حوزه های موضوعی تاریخی فلسفی و آموزش ریاضی؟ مترجم ده ها اثر ناب ادبی؟ موسس مدرسه و گروه فرهنگی و دانشکده؟ پایه گذار چندین نشریه ماندگار از جمله «چیستا»، «آشتی با ریاضیات» و «دانش و مردم»؟ عضو برگزیده «انجمن مفاخر ملی ایران»؟ برگزیده و برگزیده و برگزیده! چنین چهره نامداری دست رد بر سینه هیچ کس نگذاشت. برای او سطح و مرتبه و بزرگی و کوچکی درهم آمیخته بودند. «شهریاری» به همان اندازه که ایراد سخنرانی و حضور فعال در کنفرانس های معروف ملی را وظیفه و راهی برای اشاعه دانش و مبارزه با جهل می دانست، به همان اندازه نیز حضور در مجامع کوچک و محلی را مفید می دانست و در آنها فعالانه شرکت می کرد.

مثلا او که خود موسس چندین نشریه بود، تا زمان حیاتش ستونی در مجله «برهان» (بعدا مجله «رشد برهان متوسطه») داشت با این عنوان که «شما هم می توانید در درس ریاضی خود موفق شوید» یا اینکه در اجتماعات کوچک شهرستان ها، روستاها، فرهنگسراها، دانشگاه ها و مدارس، شرکت فعال داشت و دیگران را از آموزش های خود بهره مند می کرد. علاوه بر اینها، «شهریاری» برنامه های متعددی در رسانه های عمومی داشت و در تمام آنها با شور و شوق، از توسعه و ارتقای آموزش و به خصوص آموزش ریاضی سخن می راند و تجاربش را در اختیار بینندگان و شنوندگانش می گذاشت. «شهریاری» از تمام این فعالیت های خستگی ناپذیر، انتظار سربلندی جوانان ایران را داشت. او در تاریخ ریاضی متبحر بود و خدمت بزرگی به شناساندن ریاضیات و ریاضیدان های ایرانی کرد. او بی تعصب، دقیق، علمی و منصفانه، گذشته را کندوکاو می کرد و حقایق را آشکار می ساخت. «شهریاری» که وجودش ظلم ستیز بود، این را برنمی تابید که تاریخ پرافتخار ریاضیات ایرانی مخدوش شود و زیر خروارها خاک بماند. پس وارد عمل شد و نتیجه کاوش هایش را در چندین کتاب و مقاله تدوین کرد.

سپس برای اشاعه آنها گفت و گفت و اگر هم اشتباهی دید، با ارایه مستندات تاریخی، متذکر شد. «شهریاری» اصرار داشت که جوانان ایرانی بدانند که چه گذشته پرافتخاری در ریاضی داشتند و دلایل آن را بشناسند تا بازهم بتوانند در همان مسیر، شگفتی بیافرینند. همه اینها باعث شد تا «پرویز شهریاری» بر تارک آموزش ریاضی ایران بدرخشد و با منابع بی بدیلی که در این حوزه تولید کرد، بتواند به حق، پدر آموزش ریاضی ایران لقب بگیرد. «شهریاری» یکی از اثرگذارترین آموزشگران ریاضی ایران بود که با مدون کردن تجربه های غنی خود، اجازه نقد و بررسی آنها را به مخاطبان خود داد. همچنین، با ترجمه آثار کلاسیک این حوزه، به تاسیس و توسعه آن کمک شایانی کرد. «شهریاری» همه اینها بود و اگر تنها یکی از اینها هم بود، باز هم ماندگار بود. اما به نظر من، بارزترین و به یادماندنی ترین وجه «پرویز شهریاری»، معلمی او بود! معلمی «معشوق» شهریاری بود و این عشق را با سخاوت به مخاطبش می داد.

من بارها و بارها شاهد شنیدن خاطرات معلمی وی بودم، گاهی بارها یک خاطره را شنیدم و هربار که شنیدم، گریستم (گریه ای شیرین) و از آن آموختم. «پرویز شهریاری» در شکل گیری شأن معلمی ام نقش برجسته ای داشت. همیشه با لذت و کنجکاوی به حرف هایش گوش دادم و تلاش کردم تا معلمی را از وی بیاموزم. او معلمی توانا، باصلابت، نوآور، عاشق، با پشتکار و اثرگذار بود. مکتب معلمی ریاضی «شهریاری» قابل مطالعه و نظریه پردازی است و جا دارد که گنجینه تجربیات اغلب منحصربه فرد وی در رابطه با تدریس ریاضی مدون شود و از دل آنها، نظریه های آموزش ریاضی در حوزه آموزش معلمان ریاضی تدوین شود. «شهریاری» در هر عرصه ای که وارد شد، خوش درخشید و آن را توسعه داد و به آن آبرو بخشید، ولی به گمان من، شهریاری معلم ریاضی گوهر نابی بود که بازتولیدش تقریبا ناممکن است.